ساڵی نوێ‌ و دوایین دۆخی کرێکاران‌

بە تێپەرینی وەرز، ساڵ‌و مانگەکان، نە تەنها مێژوو ناگۆڕدرێت،و نە شتیەکی نوێ، نە هەلێکی باش‌ بۆ کرێکارێک لە دایک دەبێت، نە گۆڕانی ساڵی نوێ دەتوانێ بۆ کرێکارێک لە رۆژهەڵاتی کوردستان ببێتە هۆی گەرماو بەسەر ژیانی خۆیی‌و ماڵ‌و منداڵیدا ببارێ.
بە گۆڕانی ساڵیی نوێی زایینی ئیمە شاهیدی گرانی‌و هەلاواردنێکی بەرچاوین لە رۆژهەڵاتی کوردستان، ئەمە لە حاڵێکدایە کە گۆڕانی ساڵ دەبێ ئال‌وگۆڕ بەسەر دۆخی کرێکاران بینێت‌و ژیانیان باش‌و باشتر بێت، ئەمە لە رۆژهەڵاتی کوردستان بە پێچەوانەیەو هەروا کە لە “شاملوو” شاعیری گەورەی ئێرانی دەڵێت‌و نەجمەی غولامیش بە گورانی وتویەتی کرێکاران لە رۆژهەڵاتی کوردستان ناچار دەبن ژیانی رۆژانەیان بفرۆشن بۆ کرینی نانی سبەی.
ئەمڕۆ کرێکاران بە هۆی نەبوونی ئەمنیەتی کاریی‌و نەبوونی بیمەی کارو ئستاندارد نەبوونی کەرەسەی کار، لە ئێران بە تایبەتی کوردستان تووشی گرفت‌و بێکاری زۆرن‌و ڕۆژانە بە دوایی ناندا وێڵن‌و تووشی کارەسات‌و ڕووداوی ناخۆش دەبن.
بنەماڵە کرێکاریەکان هەمیشە بۆ دابینکردنی بژیوی ڕۆژانەیان تووشی کێشە‌و گرفتن‌و ئەو شتەی کە ڕۆژانە بۆ بژیوی ژیانیان تووشی دەبن‌و پەیدای دەکەن بریتیە لە، نەبوونی کار، ئەمنیەتی کاریی، نەبوونی بیمە و مەدانی حەق دەست‌و… تاد.
بە هۆی ئەم شتانەوە، کاری ڕۆژانە ناتوانێ وڵامدەرەوەی نێوەی نانی ڕۆژانەی کرێکاران بێت. مووچەو ئەو شاتنەی کە بە کرێکار لە ئێران بە تایبەتی لە رۆژهەڵاتی کوردستان دەدرێت، نە تەنیا ناتوانێ ژیانی بنەماڵەیەک دابین بکات، بەڵکوو بەشی نێوەی نانی رۆژانەکەشی ناکات.ئێستاش کە وەرزی زستان بە هەموو جوانیەکانیەوە کە بۆ کۆمەڵێک لە شاڕۆمەندان زۆر خۆشە‌و بۆ کۆمەڵێکی دیکە مالئاوایی کردنی نانە لەسەر سفرەکانیان، هاتوەتەوە پێشەوە،. ئەوانەی کە ئەم ڕۆژانە تووشی کێشەو گرفتی زیاتر دەبن کرێکارانن، کە بە هۆی نەبوونی کار، دەبێ چاوەڕێی خاوەن کار یان وەستاکەیان بن کە شەو زەنگیان بۆ بدات، تا بەیانی زوو کاتژمێر 6 هەستن‌و بەرەو شوێنی کارەکەیان وەڕێ کەون، ئەویش ئەگەر ئێوارە خاوەن کار پوول یان مووچەی رۆژانەیان پێ بدات، ئەویش تەنیا و تەنیا بە 20000 یان 25000 تمەن کە بە دینار دەبێتە 10000دینار، بەو پارە دەبێ رۆژانە ئەگەر خاوەن کار زۆر بە ویژدان بێت لانیکەم 10 تا 12 کاتژمێر کار بکات.
کرێکاران هەمیشە بۆ دابینکردنی بژیوی ژیانی ڕۆژانەیان تووشی کێشەو گرفت بوون، ئێستا کە وەرزی سەرمایەو کار لە هەموو شوێنێک خەوتوەو بوونی نییە، کرێکار کە کاتێ کاریی دەکرد ئەو بڕە پووڵەی کە وەریدەگرت بەشی ژیانی رۆژانەی نەدەکرد، جا چ بە ئێستایی بگات کە کاریش ناکات، تۆ بڵێی چ ژیانێک بەرێتە پێشەوە. ” دەبێت وەکوو هەمیشە بە قەوڵی کورد گوتەنی “بە زڵڵە ڕوومەتی خۆیی سوور بکاتەوە” بۆ ئەوەی کەس پێی نەزانێت کە ئەمڕۆ نانی نەخواردوە.
کاتێ چاو لە سەرچەمەکان یان دەوری مەیدانەکانی کار دەکەیت بە سەدان کرێکار دەبینێت کە چاوەڕێی دوزینەوەی کارن، ئەویش لەم وەرزەدا کە بە هۆی سەرماو سۆڵە کار نییە، هەموو رۆژیەک کاتژمێر5ی بەیانی بەو سەرمایەی کە ئەگەر تف هەلبخەێت دەیبەستێ، هەلدەستێ‌و دەچێت بۆ مەیدانەکانی کار، ڕەنگە کەسێک پەیدا بێت‌و کارێکی پێ بدات، یان شەو دەست بە دوعا دەبێت بۆ ئەوەی بەفر ببارێت، تا بەڵکوو بەیانی بتوانێت وەروەرەکەی هەلبگەرێت وبە کوچەو کۆڵاندا بگەرێت و هاوار بکات، “بان دەمالین، بان”.
زۆربەی کرێکارانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە هۆی ئەو دۆخەی کە باسم کرد ڕوو لە هەرێمی کوردستان دەکەن، بە هۆی ئەوەی کە کاری زۆرترە و ئەو بڕە پووڵەی کە پەیدای دەکەن لە ئێران سێ قات زیاترە، لە لاێکی دیکەشەوە هەوای لەچاو رۆژهەڵاتی کوردستان گەرمتر و خۆشترە، بەڵام ئەمەش بۆ کرێکاران بۆەتە مۆتەکەو ئێستا خاوەنکاران دۆخی رۆژهەڵاتی کوردستان دەزانن‌و بۆ ئەوەی کرێکاران زیاتر بچەوسێننەوە، بە پووڵی ئێرانکاریان پێ دەکەن، یان کۆمەڵیک لە خاوەنکاران کە دەزانن ئەمانە کەسیان نییە و دەنگیان بە هیچ کوێ ناگات، ئەو بڕە پووڵەی کە وەکوو مووچەی مانگانە پێیان دەدەن لێیان دەخۆن و هیچیان پێ نادەن.
کرێکاران ئەم ڕۆژانە بە ناخۆشترین ڕۆژانی وەرزی کار ناو دەبەن‌و دەیناسێنن. ڕژیمی ئیسلامی ئێران تەنیا شتیک کە گوێی پێ نەداوەو نایدات، ژیان‌و حاڵی کرێکارانە،و ڕژیم بە جێگەی ئەوەی گرنگی بە ژیانی ڕۆژانەی کرێکارانی رۆژکار بدات، گرفتیان بۆ دروست دەکات‌و هەمیشە پشتیوانی لە خاوەن کار کردوەو دەکات. ئەمە سیاسەتی ڕژیمە لە ئێران بە تایبەتی ئەم سیاسەتە لە رۆژهەڵاتی کوردستان چەن قات زیاترەو لاوانی رۆژهەڵات بەو هۆیانەی سەرەوە کە باسم کردن ناچارن بۆ کارو دابینکردنی ژیانی خۆیان‌و بنەماڵەیان ڕوو لە هەرێمی کوردستان دەکەن‌و لێرەش بەداخەوە هەمیشە تووسی کێشەو گرفتی زۆر دەبن‌و بونەتەوە، بۆ نموونە لاوانی رۆژهەڵات پێش لەهەر شتێک ڕووبەڕووی ئیقامەو نەبوونی شوین بۆ حەسانەوە دەبنەوەو لەمبارەوە هەرێم هیچ ئاسانکارییەک بۆ ئەو لاوانە ناکات، کە بەشیکن لە جەستەی خۆیی.